تغییرات شناختی در ام اس
شناخت به طیف وسیعی از عملکردهای سطح بالا مغز از جمله توانایی در یادگیری و به یاد آوردن اطلاعات، سازماندهی، برنامه ریزی و حل مسئله، تمرکز، حفظ و تغییر توجه، درک و استفاده از زبان، درک دقیق محیط و انجام محاسبات اشاره دارد.
تغییر در عملکرد شناختی یا نقش عملکرد شناختی در بیماری ام اس معمول است – بیش از نیمی از افراد مبتلا به بیماری ام اس مشکلاتی در شناخت دارند. ممکن است این اولین علامت شما از بیماری ام اس باشد. برخی عملکردهای خاص بیشتر از سایرین تحت تأثیر قرار می‌گیرند:
- پردازش اطلاعات (اطلاعات جمع آوری شده توسط حواس پنجگانه)
- حافظه (دریافت، حفظ و بازیابی اطلاعات جدید)
- توجه و تمرکز (به ویژه توجه همزمان به چند مورد)
- وظایف اجرایی (برنامه ریزی و اولویت بندی)
- توزیع بصری (درک بصری و توانایی‌های ساختاری)
- تسلط کلامی (کلمه یابی)
برای اکثر افراد، تغییر در عملکرد شناختی خفیف است و ممکن است شامل یک یا دو علامت با زمینه عملکرد شناختی باشد. برای تعداد کمتری از افراد مبتلا به ام اس، تغییر در عملکرد شناختی چالش برانگیزتر خواهد بود.
برخی از کارکردها از جمله عقل (به ضورت عمومی)، حافظه طولانی مدت، مهارت مکالمه و درک مطلب خوانده شده ممکن نیست به دلیل ام اس تغییر کنند.
اگر تغییراتی را در عملکرد شناختی تجربه می‌کنید، استراتژی‌ها و ابزارهای جبرانی می‌توانند به شما در عملکرد مؤثر کمک کنند. با این وجود، اختلال عملکرد شناختی یکی از دلایل عمده ترک زودهنگام شغل است. به ندرت ممکن است اختلال عملکرد شناختی آنقدر شدید شود که فرد دیگر نتوانید به طور مستقل عمل کند.
رابطه با سایر عوامل بیماری
ارتباط مشکلات شناختی با سایر خصوصیات بیماری ضعیف است – به این معنی که شما ممکن است محدودیت جسمی نداشته باشید و اختلال شناختی قابل توجهی داشته باشید، در حالی که شخص دیگری که از نظر جسمی کاملاً ناتوان است می‌تواند از نظر شناختی بی‌علامت باشد.
- تغییرات شناختی هر زمان ممکن است رخ دهد – حتی به عنوان اولین علامت بیماری ام اس – اما شایع است که در ام اس کمی بعد از تشخیص رخ می‌دهد.
- عملکرد شناختی با تعداد ضایعات (پلاک های ام اس) و ناحیه ضایعه در MRI و همچنین آتروفی مغز ارتباط دارد.
- اختلال عملکرد شناختی می‌تواند در هر دوره بیماری رخ دهد، اما احتمال رخ دادن آن در ام اس پیشرونده کمی بیشتر است.
- به احتمال زیاد هنگام حمله، اختلال عملکرد شناختی را (به عنوان یک علامت جدید، یا تشدید و یا بازگشت اختلال عملکرد شناختی قبلی) تجربه خواهید کرد.
- تغییرات شناختی به طور کلی به آرامی پیشرفت می‌کنند. بعید است که از همان ابتدا آنها به طرز چشمگیری بهبود یابند.
تشخیص به موقع
تشخیص سریع اختلال شناختی، ارزیابی و درمان از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است زیرا تغییرات شناختی – همراه با خستگی – می‌توانند به میزان قابل‌توجهی بر کیفیت زندگی، روابط، فعالیت‌ها و شغل افراد تأثیر بگذارند. اولین علائم اختلال عملکرد شناختی ممکن است خفیف باشند و اولین بار توسط شخص مبتلا به ام اس یا یکی از اعضای خانواده یا همکاران مشاهده شود.
- مشکل در پیدا کردن کلمات مناسب
- دشواری به خاطر سپردن آنچه که باید در محل کار یا کارهای روزمره خانه انجام شود
- دشواری در تصمیم گیری یا نشان دادن توان قضاوت ضعیف
- مشکل در انجام وظایف یا مکالمات
- مشکل در عملکرد شغلی، از جمله اقدامات انضباطی غیر رسمی یا رسمی
- مشکل در عملکرد در مدرسه، از جمله افت نمرات و چالش‌های اجتماعی
ارزیابی
شواهد علمی از غربالگری و ارزیابی شناختی افراد مبتلا به ام اس پشتیبانی می‌کند. با وجود این، عملکرد شناختی آشکارا مورد بحث قرار نمی‌گیرد، به طور مرتب ارزیابی نمی‌شود و یا به تصمیم خود فرد درمان می‌شود. این یکی از نیازهای اصلی برآورده نشده در مراقبت از بیماری ام اس است. برای برطرف کردن این شکاف، انجمن ملی ام اس آمریکا یک گروه چند رشته‌ای از کادر درمانی، محققان و افراد مبتلا به ام اس را برای بررسی جوانب علمی و ارائه توصیه‌های مدیریتی جمع آوری کرد. این گروه نتیجه گرفتند که مدیریت مناسب اختلال عملکرد شناختی در بیماری ام اس شامل موارد زیر است:
- آموزش برای مبتلایان به ام اس و اعضای خانواده آنها
- غربالگری زودرس و نظارت مداوم در طول دوره بیماری
- ارزیابی جامع برای هر فرد بالغ یا کودکی که تست غربالگری‌اش مثبت بوده است و یا افت شناختی قابل‌توجهی را نشان می‌دهد
- ارزیابی جامع برای هر فردی که به دلیل اختلال شناختی متقاضی بیمه معلولیت است
- مداخلات برای بهبود عملکرد شناختی و مشارکت در فعالیت‌های روزمره
اگر نگران عملکرد شناختی هستید با کادر درمانی خود صحبت کنید. وی احتمالاً یک آزمایش غربالگری کوتاه را انجام می‌دهد و این نتایج ممکن است منجر به مراجعه به یک ارزیابی شناختی جامع‌تر شود. یک متخصص بهداشتی ویژه آموزش دیده (متخصص مغز و اعصاب، آسیب شناس گفتار/زبان یا کاردرمانگر) عملکرد شناختی شما را با استفاده از یک سری تست‌ها بررسی می‌کند تا همه زمینه‌های عملکرد شناختی را با دقت ارزیابی کند. آزمایش می‌تواند چندین ساعت طول بکشد، اما این ارزیابی دقیق برای تعیین کارکردهای شناختی خاص که تحت تأثیر قرار می‌گیرند و برای مرتب سازی سایر علل احتمالی مشکلات شناختی مانند داروها، خستگی یا تغییر در خلق و خو از جمله افسردگی، اضطراب یا استرس مورد نیاز است.
درمان (توانبخشی شناختی)
براساس نتایج آزمون شناختی فرد – از جمله نقایص و نقاط قوت شناختی – ممکن است یک برنامه توانبخشی شناختی برای وی توصیه شود. توان بخشی شناختی ترکیبی از فعالیت‌های ترمیمی و جبرانی است.
فعالیت‌های ترمیم کننده می‌توانند شامل تمرینات یادگیری و حافظه باشند:
- حالت‌های یادگیری را ترکیب کنید: احتمال به یاد آوردن چیزی که آن را ببینید، بگویید، بشنوید، بنویسید، انجام دهید بیشتر است. اشکالی ندارد که کمی طول بکشد پس به خودتان زمان دهید.
- تکرار و تأیید: آنچه را که می‌شنوید تکرار کنید و تأیید کنید که صحت دارد تا توجه و حافظه خود را بهبود بخشید.
- تمرین در فاصله: برای بهبود توانایی خود در به خاطر سپردن اطلاعات، اطلاعات خود را در فواصل زمانی پراکنده تکرار و تمرین کنید.
- ایجاد نشانه: از مکمل حافظه استفاده کنید! به عنوان مثال، برای به یاد آوردن نام شخصی که تازه با او ملاقات کرده اید، نام او را با یک دوست یا یکی از اعضای خانواده خود به همین نام یا با یک مکان، رنگ یا رویدادی که شبیه نام اوست مرتبط کنید.
فعالیت‌های جبرانی که به درست کردن کارکردهایی که دیگر به خوبی قبل نیستند می‌پردازد، شامل موارد زیر است:
- تحکیم و متمرکز شدن! یک مکان را در خانه خود به عنوان مرکز اطلاع رسانی یا “مقر مرکزی” تعیین کنید. تقویم اصلی، نامه، صورتحساب‌ها، پیامه ای تلفنی، لیست کارها، کلیدها، کیف پول، لیست‌های خرید و موارد دیگر را در آنجا قرار دهید.
- برنامه: تقویمی را که به اندازه کافی بزرگ باشد تهیه کنید تا جلسات، فعالیت‌ها و مشاغل اجتماعی و یادآوری‌ها را در آن بنویسید! قلم یا نشانگر را در کنار آن آویزان کنید. یا از یک برنامه رایانه ای تنظیم شده با هشدار و یادآوری برای کارهای روزمره استفاده کنید (آن را با دستگاه‌های تلفن همراه خود همگام سازی کنید تا در حین حرکت لیست قرار ملاقات‌ها را با خود داشته باشید).
- ضبط: لیست کارها، یادداشت‌ها یا موارد دیگر خود را برای به یاد آوردن در ضبط صوت دیجیتال (که در بسیاری از تلفن‌ها موجود است) و به صورت فایل صوتی ضبط کنید.
- یادآوری: از لیست‌های چک، آلارم در ساعت یا تلفن، تایمر آشپزخانه و موارد دیگر استفاده کنید.
- عوامل حواس‌پرتی را کم و یا حذف کنیذ: تلویزیون، موسیقی و سایر موارد را هنگام صحبت با شخصی به صورت تلفنی یا حضوری خاموش کنید. حواس پرتی موجود در پس زمینه و حواس پرتی ناشی از سر و صدا باعث می‌شود یادگیری یا به خاطر سپردن مشکل شود. اگر نمی توانید عامل حواس پرتی را حذف کنید (برای مثال، افرادی که در یک مهمانی صحبت می‌کنند)، از مخاطب خود بپرسید “آیا می‌توانیم در یک مکان ساکت تر صحبت کنیم؟”
- استراحت کنید: اگر در تمرکز مشکل دارید، نفس بکشید و آرامش خود را به دست آورید.
- انجام یک کار در یک زمان: از پریدن از یک موضوع یا کار به موضوع و کار دیگر خودداری کنید. قبل از اینکه به کار دیگری بپردازید، یک مکان مناسب برای توقف کاری که درحال انجامش بوده اید پیدا کنید.
ذخیره شناختی نقش کلیدی در سلامت شناختی ایفا می‌کند، برای اطلاعات بیشتر در مورد سلامت شناختی و تقویت ذخیره شناختی می‌توانید مطلب سلامت شناختی و نقش ذخیره شناختی را مطالعه کنید.
تحقیق در مورد شناخت
مطالعات برای شناسایی راه‌های تثبیت یا بهبود عملکرد شناختی در حال انجام است. از آنجا که همه داروهای اصلاح کننده بیماری نشان داده اند که تجمع ضایعات جدید دمیلینه کننده را کاهش می‌دهند، به احتمال زیاد آنها به تثبیت تغییرات شناختی کمک می‌کنند. با این وجود، مطالعات بیشتری لازم است تا اثربخشی آنها در این زمینه مشخص شود.
درمانهای بهبود دهنده علائم ممکن است به طور موقت عملکرد شناختی را بدون تغییر در دوره طولانی مدت آن بهبود ببخشند. مطالعات روی برخی از محرک‌های دستگاه عصبی مرکزی نشان داده‌اند که ممکن است برخی از این گروه داروها برای توجه، سرعت پردازش و مشکلات حافظه مفید باشد.
مطالعات تأمین شده توسط انجمن ملی ام اس آمریکا در حال بررسی تاریخ طبیعی تحولات و تغییرات شناختی و همچنین روش‌های بهتری برای تشخیص و درمان مشکلات شناختی در بیماری ام اس است. امید است در آینده افراد مبتلا به ام اس به ترکیبی از روش‌های اصلاح کننده بیماری، درمانهای بهبود دهنده علائم و توانبخشی شناختی دسترسی پیدا کنند که روند و تأثیر تغییرات شناختی در ام اس را اصلاح کند.
منبع:
