MRI یا تصویربرداری با رزونانس مغناطیسی

MRI یا تصویربرداری با رزونانس مغناطیسی ابزاری تشخیصی است که در حال حاضر حساس‌ترین روش غیر‌تهاجمی برای تصویربرداری از مغز، نخاع یا سایر نواحی بدن را ارائه می‌دهد. این روش تصویربرداری ارجح، برای کمک به تشخیص بیماری ام اس و نظارت بر روند بیماری است. ام آر آی امکان تجسم و درک بیشتر در مورد آسیب‌شناسی اساسی بیماری را فراهم کرده است.

 

 

MRI چگونه کار می‌کند

برخلاف سی تی اسکن یا عکس رادیولوژی با اشعه ایکس معمول، MRI از اشعه استفاده نمی‌کند. در عوض، MRI از میدان‌های مغناطیسی و امواج رادیویی برای اندازه‌گیری مقدار آب نسبی در بافت‌ها – چه از نظر بافت طبیعی و چه غیرطبیعی – در بدن استفاده می‌کند. MRI به روش زیر کار می‌کند:

 

1. یک میدان مغناطیسی بسیار قوی باعث می‌شود درصد کمی از پروتون‌های هیدروژن موجود در مولکول‌های آب در جهت میدان مغناطیسی به خط شوند. درصد کم آرایش شده به اندازه‌ای بزرگ است که می‌تواند یک سیگنال قوی برای تصویربرداری باشد.
2. هنگامی که پروتون‌های هیدروژنی به صف شدند، از امواج رادیویی و برخی از میدان‌های مغناطیسی اضافی اما ضعیف‌تر استفاده می‌شود تا آنها را از خط خارج کند.
3. هنگامی که امواج رادیویی متوقف می‌شوند، پروتون‌ها دوباره به صف آرام می‌شوند. با آرام شدن آنها، پروتون‌ها سیگنال‌های رزونانس را آزاد می‌کنند که به رایانه منتقل می‌شوند، تجزیه و تحلیل می‌شوند و به یک تصویر تبدیل می‌شوند.

 

از آنجا که لایه میلین که از رشته‌های سلول عصبی محافظت می‌کند از جنس چربی است، باعث دفع آب می‌شود. در مناطقی که میلین به دلیل حملات ام اس آسیب دیده، چربی از بین می‌رود. با از بین رفتن چربی، این منطقه آب بیشتری را در خود نگه می‌دارد و بسته به نوع اسکن مورد استفاده، در اسکن MRI یا یک نقطه سفید روشن یا یک منطقه تیره رنگ نشان داده می‌شود (پلاک‌ها).

 

استفاده ام آر آی در ام اس

تشخیص بیماری ام اس

از آنجا که MRI به ویژه در تشخیص دمیلناسیون دستگاه عصبی مرکزی بسیار کارا است، برای کمک به تشخیص بیماری ام اس یک ابزار قدرتمند محسوب می‌شود.

 

• از آنجا که بسیاری از ضایعات (پلاک ها) دیده شده در MRI ممکن است بسیار کوچک باشد، صدمات بسیار کمی ایجاد شده باشد یا مغز اثری در اطراف خود ایجاد کرده باشد، همیشه نمی‌توان رابطه مستقیمی بین آنچه در اسکن MRI دیده می‌شود و علائم و عوارض بالینی شما ایجاد کرد. به طور کلی ضایعات در نواحی کوچکتر مانند ساقه مغز، نخاع یا عصب بینایی احتمال دارد که علائمی ایجاد کنند.
• علاوه بر این، با افزایش سن (بالای ۵۰ سال)، اغلب نواحی کوچکی در MRI افراد سالم دیده می‌شود که شبیه پلاک ام اس هستند اما در واقع با روند پیری ارتباط دارند. همچنین، افرادی که به سردردهای میگرنی مبتلا هستند ممکن است نواحی غیرطبیعی در MRI داشته باشند که ممکن است شبیه ضایعات ام اس باشد.

 

سندرم جدا شده بالینی (CIS)

MRI به ویژه در بیمارانی که یک حمله آسیب میلینی منفرد که نشان دهنده بیماری ام اس است داشته‌اند نیز کاربرد دارد، که به آن سندرم جدا شده بالینی (CIS) نیز گفته می‌شود.

 

• تعداد ضایعات در MRI اولیه مغز (یا نخاع) می‌تواند به پزشک کمک کند تا خطر ابتلا به حمله دوم (ام اس وی از نظر بالینی بارز) را در آینده ارزیابی کند. برخی از درمان‌های بیماری ام اس، وقوع علائم حمله دوم آسیب میلینی را در افراد مبتلا به CIS به تأخیر می‌اندازند.
• MRI همچنین می‌تواند برای شناسایی یک واقعه عصبی دوم در شخصی که علائم اضافی ندارد استفاده شود که از این طریق به تأیید تشخیص ام اس در اسرع وقت کمک می‌کند.

 

پیشرفت بیماری

هنگامی که تشخیص ام اس به وضوح مشخص شد، هیچ اسکن MRI اضافی برای اهداف تشخیصی لازم نیست. با این حال، اسکن‌های بعدی برای پیگیری پیشرفت بیماری و تصمیم‌گیری در مورد درمان مهم است. به عنوان مثال، یک پزشک ممکن است فعالیت بیماری در MRI و همچنین علائم و عودهای بالینی شما را در نظر بگیرد تا مشخص شود آیا درمان فعلی مؤثر است یا نیاز به تغییر در درمان است.

 

متخصصان بهداشت و درمان درباره اینکه هر چند وقت باید MRI برای بیمار ام اس انجام شود اتفاق نظر ندارند. کنسرسیوم مراکز ام اس (CMSC) پروتکل MRI و دستورالعمل‌های بالینی را برای تشخیص و پیگیری بیماری ام اس منتشر کرد. این رهنمودها جهت تعداد MRI برای پیگیری پس از تشخیص ام اس به متخصصین کمک می‌کند. در صورت امکان، MRI‌های پیگیری را باید در همان اسکنر تکرار کنید زیرا این به رادیولوژیست و پزشک شما کمک می‌کند تا ام آر آی‌هایتان را با هم مقایسه کنند.

 

انواع مختلف اسکن، اطلاعات متفاوتی ارائه می‌دهد

انواع مختلفی از اسکن MRI در بیماری ام اس استفاده می‌شود. گاهی اوقات ماده حاجب گادولینیوم، در طی MRI به ورید تزریق می‌شود تا به تشخیص مناطقی که دارای التهاب جدید هستند کمک کند. از آنجا که گادولینیوم یک مولکول بزرگ است، به طور معمول نمی‌تواند از سد خونی مغزی (سلول‌های تخصصی در دیواره رگ‌های خونی اطراف مغز و نخاع که از ورود مواد از جریان خون به دستگاه عصبی مرکزی جلوگیری می‌کند) عبور کند. با این حال، هنگامی که التهاب فعال وجود دارد، سد خونی مغزی مختل می‌شود و گادولینیوم می‌تواند وارد و بر نواحی ملتهب بنشیند. انواع MRI‌های معمول مورد استفاده در MS شامل:

 

• وزن T-1 بدون گادولینیوم– ممکن است مناطق تاریک (افتادگی) را نشان دهد که تصور می‌شود مناطقی از آسیب عصبی دائمی را نشان می‌دهد.
• وزن T-1 با گادولینیوم- ممکن است نواحی روشن (تقویت ضایعات) را نشان دهد که مناطقی از التهاب فعال را نشان می‌دهد.
• وزنی T-2- بار کلی بیماری یا بار ضایعه (پلاک) را نشان می‌دهد (یعنی تعداد کل ضایعات ، قدیمی و جدید).
• FLAIR (بازیابی وارونگی با ضعف مایع) – فعالیت ام اس را با کاهش تداخل در مایع نخاعی نشان می‌دهد.

 

تصویربرداری از نخاع می‌تواند آسیب‌شناسی در اعصاب را شناسایی کند. همچنین با نشان دادن آسیب در نقاط مختلف دستگاه عصبی مرکزی (انتشار در فضا) در نقاط مختلف در زمان (انتشار در زمان) می‌تواند به تشخیص بیماری ام اس کمک کند. همچنین تشخیص علائم بیماری ام اس در مواردی که علائم به شکل مشکلی در نخاع قابل رویت هستند، مفید است.

 

ممکن است با انواع دیگر اسکن‌های MRI که در تحقیقات استفاده می شود آشنا شوید. موارد ذکر شده در این مقاله بیشترین موارد مورد استفاده در مراقبت‌های بالینی است.

 

نگرانی‌های ایمنی احتمالی در مورد کنتراست گادولینیوم (ماده حاجب)

یک ماده حاجب، معروف به گادولینیوم، معمولاً هنگام اسکن MRI به ورید تزریق می‌شود. گادولینیوم برای شناسایی مناطقی از التهاب فعال که می‌تواند با بیماری ام اس همراه باشد استفاده می‌شود. چندین شکل از کنتراست مبتنی بر گادولینیوم (GBCA‌ها) استفاده می‌شود. اگرچه استفاده از GBCA می‌تواند مفید باشد، خطرات استفاده از آن نیز وجود دارد که باید از آن اطلاع داشته باشید. خطرات استفاده از GBCA عبارتند از:

 

• فیبروز سیستمیک نفروژنیک (NSF) – یک بیماری ناشایع (تادر) و جدی که باعث ضخیم شدن پوست و آسیب‌رساندن به اندام‌های داخلی می‌شود که در افراد با عملکرد ضعیف کلیه که به آنها GBCA داده می‌شود ممکن است رخ دهد.
• باقی ماندن رسوبات GBCA‌ها در مغز و سایر بافت‌های بدن برخی از افرادی که GBCA‌ها را برای MRI دریافت کرده‌اند. مشخص نیست که این رسوبات مضر هستند یا خیر.

 

آنچه در مورد این خطرات باید بدانید:

• FDA یک ارتباط ایمنی در مورد استفاده از GBCA‌ها صادر کرده و توصیه‌هایی را در مورد انواع گادولینیوم که احتمال رسوب کمتری در بدن دارند ارائه کرده است.
• FDA همچنین سازندگان مواد حاجب گادولینیوم را ملزم به انجام تحقیقات در این زمینه کرده است تا مشخص شود آیا اثرات مضر رسوبات گادولینیوم وجود دارد یا خیر.
• همانطور که اشاره شد کنسرسیوم مراکز ام اس (CMSC) پروتکل MRI و دستورالعمل‌های بالینی را برای تشخیص و پیگیری بیماری ام اس منتشر کرده است. این دستورالعمل‌ها نگرانی‌های ایمنی در رابطه با GBCA‌ها را نشان می‌دهد و  توصیه می‌کند که چه زمانی استفاده از ماده حاجب ضروری است.

 

در این رابطه چه کاری می‌توانید انجام دهید؟

• از پزشک خود سوال کنید که آیا برای MRI بعدی به تزریق ماده حاجب نیاز دارید یا نه. برای همه‌ی MRI‌ها نیاز به تزریق این ماده نیست.
• معمولا پزشک قبل از تجویز MRI با تزریق GBCA‌ها، با آزمایش خون وضعیت عملکرد کلیه‌های شما را بررسی می‌کند. این کار خطر ابتلا به بیماری NSF را کاهش می‌دهد.
• از مرکز MRI ای که آنجا تصویر می‌گیرید بپرسید که از چه نوع GBCA ای استفاده می‌کنند. احتمال ماندن رسوبات عوامل ماکروسیلیک در بذن پایینتر از بقیه است.

 

آهن‌رباهای مختلف اطلاعات متفاوتی ارائه می‌دهند

قدرت آهنرباهای به کار رفته در دستگاه MRI برای کیفیت تصاویر مهم است. قدرت آهنرباها با واحد تسلا (T) اندازه‌گیری می‌شود.

 

• قدرت دستگاه‌های متداول ام آر آی ۱.۵T یا ۳T است.
• MRIهای باز معمولا قدرتی کمتر از ۱.۵T دارند که این میزان بهترین تصاویر را برای تشخیص فعالیت MS مهیا نمی‌کنند، اگرچه زمانی که شخصی با تحمل MRI بسته مشکل دارد مورد استفاده قرار می‌گیرد.
• دستگاه‌های MRI-ای که برای اهداف تحقیقاتی مورد استفاده قرار می‌گیرند قدرت بسیار بیشتری دارند.

 

منبع:

www.nationalmssociety.org