آنتی بادی چیست؟
آنتی بادی که به آن ایمونوگلوبولین و پادتن نیز گفته میشود، پروتئین محافظتی است که توسط سیستم ایمنی بدن در پاسخ به وجود یک ماده خارجی به نام آنتی ژن تولید میشود. آنتی‌بادی‌ها به منظور از بین بردن آنها از بدن، آنتی ژن‌ها را شناسایی کرده و به آن می‌چسبند. طیف گسترده‌ای از مواد توسط بدن به عنوان آنتی ژن در نظر گرفته می‌شوند، از جمله ارگانیسم‌های ایجاد کننده بیماری و مواد سمی مانند زهر حشرات.
ساختار چهار زنجیره‌ای یک آنتی بادی، یا ایمونوگلوبولین، مولکول واحد اصلی از دو زنجیره سبک یکسان (L) و دو زنجیره سنگین یکسان (H) تشکیل شده است که توسط پیوندهای دی‌سولفید در کنار هم قرار گرفته‌اند تا شکل Y انعطاف‌پذیر را تشکیل دهند. هر زنجیره از یک منطقه متغیر (V) و یک منطقه ثابت (C) تشکیل شده است.
هنگامی که یک ماده بیگانه وارد بدن میشود، سیستم ایمنی بدن قادر است آن را به عنوان “خارجی” تشخیص دهد زیرا مولکول‌های روی سطح آنتی ژن با آنهایی که در بدن یافت میشود متفاوت است. برای از بین بردن مهاجم، سیستم ایمنی بدن تعدادی مکانیسم از جمله مهمترین آنها “تولید آنتی بادی” را دستور می‌دهد. آنتی بادی‌ها توسط گلبول‌های سفید تخصصی به نام لنفوسیت‌های B (یا سلول‌های B) تولید می‌شوند. هنگامی که یک آنتی ژن به سطح سلول B متصل میشود، سلول B را تحریک می‌کند تا به گروهی از سلول‌های یکسان به نام کلون تقسیم و بالغ شود. سلول‌های بالغ B، بنام سلول‌های پلاسما، میلیون‌ها آنتی بادی را در سیستم گردش خون و سیستم لنفاوی ترشح می‌کنند.
با گردش آنتی بادی ها، آنها به آنتی ژن‌هایی که مسبب ایجاد پاسخ ایمنی بدن هستند، حمله می‌کنند و آنها را خنثی می‌کنند. آنتی بادی‌ها با اتصال به آنتی ژن‌ها حمله می‌کنند. به عنوان مثال اتصال یک آنتی بادی به سم می‌تواند سم را به سادگی با تغییر ترکیب شیمیایی آن خنثی کند. به چنین آنتی بادی هایی آنتی باکس گفته میشود. دیگر آنتی بادی‌ها با اتصال خود به بعضی از میکروب‌های مهاجم، می‌توانند چنین میکروارگانیسم‌هایی را غیرفعال کنند یا از نفوذ آنها به سلول‌های بدن جلوگیری کنند. در موارد دیگر، آنتی ژن پوشش داده شده با آنتی بادی در معرض یک واکنش زنجیره‌ای شیمیایی با مکمل (که یکسری از پروتئین‌های موجود در خون است) قرار می‌گیرد. واکنش مکمل هم می‌تواند باعث ترکیدن میکروب تهاجمی‌شود و هم می‌تواند سلول‌های صیقل دهنده ی قاتل (یا فاگوسیتوز) میکروب(مصرف کننده) را جذب کند. پس از شروع، تولید آنتی بادی برای چند روز ادامه می‌یابد تا زمانی که تمام مولکول‌های آنتی ژن برداشته شوند. آنتی بادی ها برای چندین ماه در گردش هستند و ایمنی گسترده‌ای در برابر آن آنتی ژن خاص فراهم می‌کنند.
آنتی ژن؛ پادتن؛ لنفوسیت‌ها
سلول‌های فاگوسیتیک آنتی ژن‌های ویروسی و باکتریایی را با خوردن آنها از بین می‌برند، در حالی که سلول‌های B آنتی بادی هایی تولید می‌کنند که به آنتی ژن‌ها متصل شده و آنها را غیرفعال می‌کنند.
سلول‌های B و آنتی بادی‌ها در کنار هم یکی از مهمترین کارکردهای ایمنی بدن را تشکیل می‌دهند، یعنی شناسایی یک آنتی ژن تهاجمی و تولید تعداد زیادی پروتئین محافظ که بدن را تمیز می‌کند تا همه آثار آنتی ژن را از بین ببرد. در مجموع سلول‌های B تعداد تقریباً بی حد و حصر آنتی ژن‌ها را تشخیص می‌دهند. با این حال، به طور جداگانه هر سلول B می‌تواند تنها به یک نوع آنتی ژن متصل شود. سلول‌های B آنتی ژن‌ها را از طریق پروتئین‌هایی به نام گیرنده‌های آنتی ژن، که در سطح آنها یافت می‌شوند، متمایز می‌کنند. گیرنده آنتی ژن در اصل پروتئین آنتی بادی است که ترشح نمی‌شود اما به غشای سلول B متصل میشود. همه گیرنده‌های آنتی ژن موجود در یک سلول خاص B یکسان هستند، اما گیرنده‌های واقع در سایر سلول‌های B متفاوت هستند. اگرچه ساختار کلی آنها مشابه است، تغییر در منطقه‌ای است که با آنتی ژن – محل اتصال آنتی ژن یا ترکیب با آنتی بادی در تعامل است. این تغییر ساختاری در بین مناطق اتصال آنتی ژن به سلول‌های مختلف B اجازه می‌دهد تا آنتی ژن‌های مختلف را تشخیص دهند. گیرنده آنتی ژن کل آنتی ژن را تشخیص نمی‌دهد. در عوض، آن را تنها به بخشی از سطح آنتی ژن متصل می‌کند، منطقه‌ای به نام تعیین کننده آنتی ژن یا اپیتوپ. اتصال بین گیرنده و اپیتوپ فقط در صورتی انجام میشود که ساختار آنها مکمل باشد. در صورت مکمل بودن، اپیتوپ و گیرنده مانند دو قطعه پازل در کنار یکدیگر قرار می‌گیرند. رویدادی که برای فعال سازی تولید آنتی بادی های سلول B ضروری است.
هر مولکول آنتی بادی اساساً با گیرنده آنتی ژن سلول B که آن را تولید می‌کند، یکسان است. ساختار اساسی این پروتئین‌ها از دو جفت زنجیره پلی پپتیدی (طول اسیدهای آمینه مرتبط با پیوندهای پپتید) تشکیل شده است که یک Y شکل انعطاف‌پذیر را تشکیل می‌دهند. ساقه Y از یک انتها از هر دو زنجیره سنگین یکسان تشکیل شده است، در حالی که هر بازو از قسمت باقی‌مانده از یک زنجیره سنگین به همراه یک پروتئین کوچکتر به نام زنجیره سبک تشکیل شده است. دو زنجیره سبک نیز یکسان هستند. آنتی بادی ها در طبقات خاص، ساقه و پایین بازوها تقریباً مشابه هستند و به این ترتیب منطقه ثابت گفته میشود. با این وجود، نوک بازوها به ترتیب بسیار متغیر است. این نوک بازوهاست که به آنتی ژن متصل میشود. بنابراین هر آنتی بادی دارای دو محل اتصال آنتی ژن یکسان است، یکی در انتهای هر بازو، و مناطق اتصال به آنتی ژن در بین آنتی بادی‌ها بسیار متفاوت است.
حوزه‌های متغیر (V) و ثابت (C) در داخل زنجیره‌های سبک (L) و سنگین (H) یک آنتی بادی، یا ایمونوگلوبولین، مولکول. اشکال تاشده‌ی دامنه‌ها توسط رابطه‌های دی سولفید (―S ― S―) حفظ می‌شوند.
آنتی بادی ها با توجه به ناحیه ثابت خود به پنج کلاس گروه بندی می‌شوند. هر کلاس با یک حرف که به مخفف کلمه ایمونوگلوبولین (Ig) شروع میشود: IgG، IgM، IgA، IgD و IgE تعیین میشود. کلاس آنتی بادی نه تنها در منطقه ثابت آنها بلکه در فعالیت نیز متفاوت است. به عنوان مثال، IgG، شایع‌ترین آنتی بادی، بیشتر در مایعات خون و بافت وجود دارد، در حالی که IgA در غشاهای مخاطی وجود دارد که موجود در مجاری دستگاه تنفسی و دستگاه گوارش است.
پنج کلاس اصلی آنتی بادی‌ها (ایمونوگلوبولین‌ها): IgG، IgA، IgD، IgE و IgM
آنتی بادی‌های از پیش تولید شده که از سرم خونی افراد یا حیواناتی که قبلاً آلوده شده‌اند گرفته میشود، اغلب به منظور ایمن‌سازی فوری و غیرفعال بدن در برابر سموم با عملکرد سریع یا میکروب‌ها، مانند آنهایی که در زهر مار یا عفونت کزاز قرار دارند، در یک آنتی‌سرم (پادتن) به شخص دیگر تجویز میشود.
منبع:
