روزه داری در بیماران ام اس – نوشته دکتر باغبانیان

طی ماه رمضان اجازه داشتن برای روزه داری یکی از سؤالات رایج بیماران است. در رابطه با روزه داری در بیماران ام اس مطالعات حیوانی و انسانی مختلفی انجام شده است که در یکی از پژوهش های انسانی عنوان شده است که اگرچه اثر مثبتی از روزه گرفتن بر خستگی بیماران مشاهده نمیشود؛ اما کیفیت زندگی در پایان ماه رمضان بهبودی محسوسی داشت است.

 

یکی از دلایلی که میتوان در توجیه بهبود کیفیت زندگی بیان کرد تغییر و اصلاح عادات رفتاری و اجتماعی در این ماه است. باید توجه داشت مطالعات انجام شده در این زمینه بر نقش اعتقادات مذهبی، اعتقاد به خدا و انجام فرائض دینی در کنترل افسردگی، بیماریهای سایکیاتری روانپزشکی و اضطراب تأکید کرده اند که البته این مهم میتواند یکی از دلایل بهبود کیفیت زندگی بیماران ام اس روزه دار در پایان ماه رمضان باشد که با بهبود سلامت ذهنی و فیزیکی توأم بوده است. البته این امکان وجود دارد که برخی از علائم ام اس همچون خستگی و ضعف، تاری دید و اختلال حافظه و تمرکز به دنبال گرسنگی طولانی تشدید شوند این تشدید شدن دلیلی بر وقوع یک حمله و پیشرفت بیماری زمینه ای نبوده و بلافاصله پس از توقف گرسنگی، شدت علائم به سطح قبل بازمیگردد.

 

 

 

تأثیر روزه داری بر داروهای مصرفی بیمار ام اس

روزه‌داری بر فارماکودینامیک و فارماکوکینتیک داروهای تعدیل کننده ایمنی شامل: اینتروفرون‌های بتا و گلاتیرامر استات بی‌تأثیر است. شایان ذکر می‌باشد اطلاعات در مورد تأثیر روزه داری بر داروهای جدید مانند فینگولیمود، تری فلونامید و دی متیل فومارات کافی نیست.

 

نکته مهم دیگر اثرات گرسنگی بر داروهایی است که بیماران ام اس مصرف می کنند. در دوران روزه داری امکان مصرف برخی از داروها وجود ندارد و ممکن است برخی از آنها قطع شوند. توجه به این نکته حائز اهمیت است که قطع ناگهانی برخی از این داروها نگران کننده میباشد؛ ب عنوان مثال قطع ناگهانی باکلوفن و تیزانیدین که در درمان اسپاسم به کار گرفته میشوند و نیز برخی وعده های آنتی کان والسانت ها که در درمان درد این بیماران بکار برده میشوند میتواند عواقبی را به همراه داشته باشد.

 

قطع ناگهانی کورتیکو ستروئیدها نیز میتواند عوارض جدی را برای بیمار در پی داشته باشد. لازم به ذکر است روزه داری میتواند موچب تشدید و یا افزایش متابوبیسم داروهای ایمونوساپرسیو گردد. این مسأله به ویژه در محدودیت مصرف مایعات و تأثیر آن بر متابوبیسم سیکلو فسفامید واضحتر میباشد.

 

تأثیر روزه داری بر میزان ناتوانی

نکته ای که توجه به آن حائز اهمیت میباشد آن است که با افزایش ناتوانی بیمار ام اس از میزان تحرک او کاسته میشود. از سوی دیگر عوارضی همچون مثانه نوروژنیک، تکرار ادرار و استعداد ب عفونت ادراری پررنگتر میگردد. علاوه بر این به دلیل بی تحرکی بیمار ام اس دچار یبوست مزمن میشود و این یبوست بیمار را در معرض عوارض یبوست مانند فیشر آنال، دیورتیکولیت و همورویید قرار خواهد داد. به نظر میرسد روزه داری به ویژه محدودیت مصرف مایعات در این بیماران منجر به دهیدراتاسیون می شود این عوارض را تشدید می کند. به همین علت بسیاری از صاحب نظران بیماران ام اس با سطح ناتوانی EDSS بالاتر از ۷ را از روزه داری منع کرده‌اند.

 

اثر روزه داری بر انواع ام اس

در بیمارانی که دچار فرم بسیار فعال بیماری می باشند، بیمارانی که اخیراً سابقه حمله‌ای داشته اند که منجر به بستری شدن و کورتون‌تراپی آنها شده است و نیز بیمارانی که سابقه حمله در ماه رمضان به دنبال روزه داری و یا در پایان ماه رمضان داشته اند، توصیه به پرهیز از روزه داری شده است.

 

طول مدت روزه داری و شرایط آب و هوایی ماه رمضان و اثر آن بر ام اس

روزه داری در ماه های گرم سال که باعث محدودیت مصرف مایعات برای مدت طولانی می شود نیز می تواند موجب تشدید بیماری و عوارض نامطلوب آن گردد. در این راستا در پژوهشی نشان داده شده است که روزه داری تا ۱۳ ساعت در روز برای ۲۸ روز عوارض کوتاه مدت بدی بر بیماری ام اس نداشته است.

 

 

نتیجه گیری

بسیاری از مطالعات بر نقش حمایتی روزه داری در بیماران ام اس صحه گذاشته اند. به نظر میرسد روزه داری بر سیر بیماری ام اس و ناتوانی ناشی از آن نه تنها بی تاثیر است، بلکه اثرات رژنراتیو واضحی خواهد گذاشت. البته در این بین بیماران زیر از روزه داری منع شده اند:

 

• بیمارانی که سطح ناتوانی(EDSS) هفت یا بالاتر دارند
• بیمارانی که به فرم فعال بیماری با حملات زیاد و نزدیک به هم مبتلا بوده،سابقه حمله در ماه رمضان یا بلافاصله پس از آن را داشته اند
• بیمارانی که تحت درمان با کورتیکوستروئید ها و آنتی اسپاسموریک ها،آنتی کان والس ها پیش از دو بار در روز بوده قادر به قطع آن نمیباشند
• بیمارانی که تحت درمان ایمونوساپرسیوها هستند
• به علاوه روزه داری در ماه های گرم سال که موجب محدودیت دریافت مایعات در بیمار میشود.

 

پیشنهاد میگردد بیماران مبتلا به بیماری ام اس پیش از ماه مبارک رمضان از نظر امکان روزه داری با پزشک معالج خود مشورت نمایند.

 

دکتر سید محمد باغبانیان متخصص مغز و اعصاب و فلوشیپ ام اس عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی مازندران